Przyjacielskie spotkanie w Żegocinie

„Zrodziła się w górskiej kotlinie Beskidu,

Wrosła w zieleń i bujne lasy.

Minęły wieki, minęły czasy-

Tak samo pachną kwiaty i zioła,

Hymn dziękczynienia śpiewają drzewa,

Kręty strumyk szemrze, po kamykach płynie

Po tej strojnej w zieleń i kwiaty żegockiej kotlinie”

Anna Łękawa¹

___________________________________________________________________________

Pamięć, duma, przywiązanie, ale też i troska o ten kawałek polskiej ziemi skąd nasz ród – bliskie sercu rodzinne miejsce – stworzyły i motywują ruch społeczny nazywany regionalizmem. Jego przykładem jest Stowarzyszenie Bochniaków i Miłośników Ziemi Bocheńskiej – jedno z najstarszych w Polsce. Dzisiaj w naszym powiecie społeczności wszystkich jego gmin idą tym śladem. Strażnicy pamięci. Dbają o zachowanie pamiątek, o szacunek dla tradycji – jakże często ciekawie wyróżniającej – nie zapominając o imponderabiliach wyznaczanych współczesnością.

W Żegocinie położonej 20 km od Bochni, od 1993 roku działa Stowarzyszenie Przyjaciół Ziemi Żegocińskiej im. Czesława Blajdy². W początkach swego istnienia złączone organizacyjnie ze Stowarzyszeniem Bochniaków obecnie jest samodzielną strukturą. To nie przeszkadza w utrzymywaniu wzajemnych kontaktów. Wymianie doświadczeń służą min. obustronne spotkania. Ostatnio w Domu Bochniaków na otwarciu wystawy pt. „Kariery chłopskich synów” byli też i goście z Żegociny: pani Maria Juszczyk i panowie: Tadeusz Olszewski, Czesław Pączek, Mieczysław Blajda, Jan Truś, Kazimierz Kozak .

19 października br. o godz. 15. przed okazałym budynkiem Centrum Kultury, Sportu i Turystyki w Żegocinie, gdzie siedziba Stowarzyszenia Przyjaciół Ziemi Żegocińskiej, na naszą 4-osobową delegację z panią prezes Stowarzyszenia Bochniaków Zofią Sitko czekali członkowie Zarządu SPZŻ: Tadeusz Olszewski (prezes), Mieczysław Blajda (wiceprezes, syn Cz. Blajdy), Czesław Pączek, Zdzisław Janiczek, Joanna Pastuszak-Cybulska i Jan Truś (skarbnik).

Serdecznie powitani niebawem poznaliśmy okoliczności założenia Stowarzyszenia (dziś ma 30. członków) i aktualną działalność. – Priorytetem jest ciągłe wzbogacanie etnograficznej ekspozycji Izby Regionalnej i Galerii Wiejskiej w działach: Sprzęty gospodarstwa domowego, Wyposażenie wiejskich chat, Obrazy regionalnych twórców ludowych. Odnajdywane, ocalone od zapomnienia dają obraz minionej codzienności i świętowania podgórskiej wsi kotliny Beskidu.

Gromadzenie dokumentacji w ramach Archiwum Społecznego jest podstawą bogatej w efekty pracy redakcyjnej i edytorskiej Stowarzyszenia. Dotychczas wydano 5 zeszytów Kroniki Ziemi Żegocińskiej w redakcji zbiorowej pod kierunkiem Joanny Pastuszak-Cybulskiej, i nowość Żegociński Słownik Biograficzny zeszyt 1 – Ludzie Oświaty i Nauki pod redakcją Tadeusza Olszewskiego.

Od 2016 r. organizowane są Młodzieżowe Rajdy Piesze im. Czesława Blajdy. Nasi gospodarze zapewnili i nam namiastkę wspaniałych krajobrazowych wrażeń zawożąc na punkt widokowy „Widoma”, skąd odsłania się w swej „wyniosłej” urodzie panorama Beskidu Wyspowego, a w przejrzysty dzień odległe Tatry wydają się być tak blisko.

Historia Żegociny ułożyła się w trakcie spaceru wzdłuż potoku Sanka. Rzeczka wypływa z rozdzielskiej góry i jest jakby „osią” wsi – w Łąkcie ginie w Stradomce, i wraz z nią w Rabie niedaleko Dąbrowicy. Nasze poznawanie przeszłości to miejscowa fara pod wezwaniem Św. Mikołaja. Początki tradycji kościelnej w genezie osady (prawdopodobnie poł. XII wieku) sięgają tegoż wieku. W obecnym kościele zbudowanym pod koniec XIX stulecia jest zachowana gotycka XVI-wieczna kamienna chrzcielnica; imponują organy Tomasza Falla i wiele dziewiętnastowiecznych pamiątek. Eksponowana w bocznej nawie rzeźba Chrystusa Frasobliwego w cierniowej koronie i ołtarz z figurą Matki Boskiej Niepokalanej są dziełem cenionego w Polsce, uzdolnionego rzeźbiarza i malarza Jakuba Juszczyka z Żegociny, żyjącego w I połowie ubiegłego wieku. Po latach bratanica artysty, poetka i malarka Maria Juszczyk z Żegociny głównie na podstawie zachowanych listów napisała ciepłą opowieść biograficzną o jego niełatwym życiu i pracy twórczej. Książka zatytułowana „Sztuka moja miłość” została wydana w Krakowie 1993.

Widok zapuszczonego, zdewastowanego – przez czas i brak troski – budynku dworu w Łąkcie Górnej przygnębia świadomością doznanej straty. – Straty, jak widać, trudnej do odrobienia. Optymistyczny akcent to Zespół Szkół im. Św. Jana Pawła zbudowany na terenie podworskim w ciekawej koncepcji architektonicznej zespołu kilku parterowych budynków – dla każdego rocznika oddzielnie(!) Nasz pobyt w Łąkcie Górnej kończymy w miejscu gdzie przy cudownej w jesiennych barwach, szczęśliwie zachowanej alei grabowej postawiono obelisk upamiętniający wojenny dramat – śmierć alianckiego lotnika w sierpniu 1944. Historia zostawiła na tej ziemi wiele śladów. Na cmentarzu w Żegocinie zachowała się kwatera żołnierska poległych (91 żołnierzy) w operacji limanowsko-łapanowskiej. Mogiła jest fragmentem Szlaku Cmentarzy I Wojny Światowej przebiegającego przez gminy Łapanów, Nowy Wiśnicz, Trzciana, Żegocina. Informator o Szlaku wydany przez Urząd Gminy w Żegocinie w 2014 r. powstał przy zasadniczym udziale prezesa SPZŻ pana Tadeusza Olszewskiego (opracował fotografie, plany cmentarzy na podstawie wizji terenowej, tekst)³. W bibliografii do wydania min. jest wymienione opracowanie Ellnaina Zbigniewa „Cmentarz w Żegocinie. Pamięć Wielkiej Wojny (w:) „Spotkania z zabytkami”, nr 11, 2003. Z. Ellnain współzałożyciel SPZŻ, współpracował również z naszą redakcją. W Wiadomościach Bocheńskich można było przeczytać jego erudycyjne artykuły o lokalnych zabytkach; min. o krzyżach przydrożnych, o dworze w Łąkcie Górnej, w Skrzydlnej, w Świdniku.

Naszym Przyjaciołom ze Stowarzyszenia Przyjaciół Ziemi Żegocińskiej dziękujemy za miłe naszemu sercu spotkanie i ciekawy dzień na południu bocheńszczyzny. Obdarzeni publikacjami (poszerzą naszą wiedzę o ziemi żegocińskiej), ugoszczeni w zajeździe Pod Dworem pozostajemy pełni uznania dla patriotyzmu, wiedzy, kreatywności i popularyzatorskich zasług Państwa. I jak zawsze zapraszamy do nas – do Bochniaków.

E. Mroczek

Przypisy:

1. Anna Łękawa najbardziej znana i ceniona poetka i malarka Ziemi Żegocińskiej. Min. wyróżniona Nagrodą Władysława Orkana i w 1999 Złotym Krzyżem Zasługi „za dotychczasowy dorobek artystyczny oraz rozsławianie Gminy Żegocina”.
2. Czesław Blajda – nauczyciel, etnograf, działacz społeczny i historyk, organizator turystyki młodzieżowej szkolnej, inicjator budowy schronisk młodzieżowych. W jego bogatej działalności była też praca w Stowarzyszeniu Bochniaków i Miłośników Ziemi Bocheńskiej, w którym przez dwie kadencje pełnił funkcję prezesa oddziału krakowskiego. Współpracował z oddziałem Stowarzyszenia w Żegocinie założonym w 1993 r. Wraz z jego działaczami przygotował jubileusz 700-lecia Parafii w Żegocinie. Autor monografii „Żegocina dawna i współczesna”.- Informacje wybrano z biogramu w zeszycie 1 „Żegociński Słownik Biograficzny”.
3. Tadeusz Olszewski jest również autorem obszernej publikacji „W kręgu żegocińskich twórców kultury”, wyd. w 2002 roku,

„Z prozy życia rodzi się poezja…”

Dla mnie

Uśmiechasz się do mnie Panie

poprzez ostre kolce

korony cierniowej

poprzez strużki krwi

zalewającej ci oczy

mówisz cicho-

dla ciebie…

to nie boli….

I wiem

choćbyś był sam

na świecie

dla mnie

szedłbyś drogą Golgoty

co dzień…

Teresa Mrugacz

Autorka wiersza również maluje. Mieszka w Bytomsku (przysiółek Żegociny w drodze do Rajbrotu). Wybrano ze zbiorku „Krajobrazy serca” wyd. 2002, zdjęcia do wydania wykonał Tadeusz Olszewski w 1996 r. (w 100-lecie konsekracji kościoła w Żegocinie).

______________________________________________________________________________

Zdjęcia: S. Mróz