Historia i zagłada Żydów Bocheńskich, Żyli wśród nas… Getto w Bochni
Od 24 stycznia 2018 r. do 22 kwietnia czynna jest w Muzeum Więzienia Pawiak w Warszawie wystawa „Historia i zagłada bocheńskich Żydów”, która prezentowana była w „Domu Bochniaków” z okazji otwarcia Żydowskiej Trasy Pamięci w dniu 7 września 2015 r. w Bochni. Na wystawie zaprezentowano dwa tematy. Pierwszy z nich pt. „Żyli wśród nas” to wystawa przygotowana staraniem Archiwum Narodowego w Krakowie Oddział w Bochni. Pokazuje ona losy bocheńskiej społeczności żydowskiej od czasów panowania króla Kazimierza Wielkiego, aż do września 1939 r. Szczególnie interesująco przedstawili autorzy wzajemne relacje społeczności żydowskiej i katolickiej w Bochni w latach autonomii galicyjskiej i w okresie międzywojennym, pokazując wspólne obchodzenie świąt i rocznic narodowych, różnorodną współpracę i zaangażowanie na rzecz rozwoju miasta Bochni.
Druga część wystawy „Getto w Bochni” przygotowana staraniem Stowarzyszenia Bochniaków i Miłośników Ziemi Bocheńskiej przedstawia prześladowania społeczności żydowskiej przez niemieckiego okupanta od września 1939 r. a następnie od utworzenia getta w Bochni 15 marca 1941 r. aż do jego likwidacji na początku września 1943 r. Getto miało swoje struktury: Radę Żydowską (Judenrad) i policję żydowską (Ordnungdienst), ale także słynne Warsztaty Salomona Greiwera, które wykonywały różne użyteczne przedmiotu na rzecz II Rzeszy. Dzięki tym warsztatom getto w Bochni przetrwało najdłużej. Do niego przenoszono Żydów z mniejszych zlikwidowanych wcześniej gett m.in. z Wiśnicza i Mielca. Na wystawie pokazano trzy największe akcje eksterminacyjne wobec mieszkańców getta: w sierpniu i listopadzie 1942 roku i wrześniu 1943 roku. Polegały one na wywiezieniu co najmniej 6000 Żydów do niemieckich obozów zagłady w Bełżcu, Auschwitz-Birkenau i niemieckich obozów pracy w Płaszowie i Szebni koło Jasła i zastrzeleniu 1400 Żydów na ulicach getta.
Silnym akcentem wystawy jest identyfikacja wielu dokumentalnych fotografii ze zdjęciami obecnymi tych samych miejsc. Wiemy więc z całą pewnością, że wydarzenia pokazane na tych zdjęciach dokumentalnych miały miejsce w Bochni. Na wystawie pokazano zdjęcia wielu Żydów z getta, których nazwiska udało się ustalić, a które w tym okresie wykazały się odwagą, poświęceniem i ratowaniem współrodaków, a także przeniesieniem pamięci o tych tragicznych wydarzeniach m.in. Henryk Hohmann, Henryk Schenker, dr Stefan Kornhauser, dr Usher Weinfeld, Aleksander Gutfreund, Ada Lammensdorf. Odszukano także nazwiska największych morderców Żydów z bocheńskiego getta: funkcjonariuszom gestapo i Kripo: Wilhelma Kunde, Wilhelma Haase, Hermanna Heinricha, Franza Josefa Mὕllera i Oskara Schὅmburga, Roberta Boguscha i ich powojenne losy.
Wystawa urządzona została w Muzeum Więzienia Pawiak dzięki życzliwości dr Tadeusza Skoczka, dyrektora Muzeum Niepodległości w Warszawie, którego oddziałem jest Muzeum Więzienia Pawiak i koncepcji pana adiunkta Roberta Hasselbuscha.
Dr Tadeusz Skoczek jest także ambasadorem królewsko-górniczego miasta Bochni i członkiem honorowym naszego Stowarzyszenia, a także wydawcą znakomitej książki Miriam Room z 2014 r. pt. „Strusie pióra”, nawiązującej do getta w Bochni.
14 lutego 2018 r. odbyło się spotkanie z autorami wystawy. Uczestników wernisażu powitała Kierownik Muzeum Więzienia Pawiak – Joanna Gierczyńska. Przedstawiła zebranym Stanisława Zalewskiego, więźnia Pawiaka, obozów Auschwitz Birkenau i Mauthausen, obecnie Prezesa Polskiego Związku Byłych Więźniów Politycznych Hitlerowskich Więzień i Obozów Koncentracyjnych. W bocheńskiej delegacji uczestniczył burmistrz Bochni Stefan Kolawiński, dwaj radni Rady Miejskiej Eugeniusz Konieczny i Bogdan Dźwigaj, Agnieszka Gicala – kierownik Oddziału Bocheńskiego Archiwum Narodowego w Krakowie, Dorota Rzepka dyrektor Miejskiej Biblioteki Publicznej w Bochni, Halina Mucha prezes Civitas Christiana Oddział w Bochni z A. Ratajem, przedstawiciele Starostwa Bocheńskiego, prezesi Oddziałów Stowarzyszenia Bochniaków i Miłośników Ziemi Bocheńskiej z Warszawy Janina Olszewska-Romanowska, z Krakowa – Irena Bieniek, z Wiśnicza – Stanisław Domański, z Bochni – Dorota Korta,
Zarząd Główny reprezentował prezes Stanisław Kobiela i członkowie Zarządu Głównego Stowarzyszenia. Przybyła liczna grupa z Oddziału Warszawskiego m.in. prof. dr Jan Pinowski, prof. dr Władysław Kupiszewski, Elżbieta Misiak, Józef Szeliga.
Stanisław Kobiela mówił o wystawie, przemawiał Stefan Kolawiński, burmistrz Bochni oraz Tadeusz Skoczek dyrektor Muzeum Niepodległości, który wręczył Burmistrzowi Bochni, Stanisławowi Kobieli i Stanisławowi Mrozowi medale pamiątkowe 50-Lecia Muzeum Więzienia Pawiak.
Stanisław Kobiela i Stanisław Mróz udzielili wywiadów dla Polskiego Radia.
Wernisaż wystawy w Muzeum Więzienia Pawiak był również okazją do zaprezentowania walorów kulturalnych i turystycznych Bochni i Ziemi Bocheńskiej. Udostępnione materiały promocyjne cieszyły się wielkim zainteresowaniem zwiedzających.
Pozostajemy z nadzieją, że wydarzenie kulturalne, jakie stało się naszym udziałem w Warszawie zaciekawi i zachęci do skorzystania z naszej gościnności, korzystania z naszej oferty turystycznej oraz poznawania naszej historii lokalnej.
Zdjęcia: Stanisław Mróz i Wojciech Salamon
