W miniony piątek w Toruniu pożegnaliśmy zmarłego 29 października dr. hab. Jarosława Centka – wybitnego historyka, nauczyciela akademickiego, badacza dziejów. Od wielu miesięcy rozwijaliśmy naszą współpracę, jednak niestety nie zdążyliśmy jej sfinalizować. Profesor Centek zmarł po długiej i ciężkiej chorobie, jednak z pewnością jesteśmy mu winni kontynuację tego dziedzictwa, które po sobie pozostawił.
Przy tej smutnej okazji publikujemy wspomnienie śp. Jarosława Centka z perspektywy jednego z Bochniaków.
In memoriam
dr hab. Jarosław Centek
profesor nadzwyczajny
Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu
1980-2023
Profesor Jarosław Centek zmarł 29.10.2023 po długiej i ciężkiej chorobie. Zmagał się z nią od wielu lat. Nie znałem go osobiście, ale przeprowadziliśmy ze sobą wiele godzin telefonicznych rozmów, wysyłaliśmy do siebie dziesiątki maili i wiadomości. Wymienialiśmy się poglądami na różne tematy od historycznych po rodzinne, a nawet polityczne i religijne. Połączyła nas osobliwa więź – sprawa bocheńska. Przez przypadek kilka lat temu zadzwoniłem do Niego na służbowy numer stacjonarny i przedstawiłem swoje zapytanie, które mniej więcej brzmiało – Panie profesorze, czy Limanowa nie „zawłaszczyła” bocheńskich zmagań w grudniu 1914 r. podczas operacji limanowsko-łapanowskiej, przecież cmentarze tak liczne na południu naszego powiatu i daty śmierci oraz analiza położenia pochówków żołnierzy Wielkiej Wojny świadczy o tym, że główne zmagania nie miały miejsca pod Limanową tylko Rajbrotem, Żegociną, Łąktą Dolną, Łąktą Górną, Leszczyną, Sobolowem, Wichrażem, Czyżyczką?
Od tego pytania zaczęła się nasza znajomość. Jarek był niesamowitym człowiekiem, łączył pasję z nauką. Miał do Bochni pewien sentyment. I nie chodziło o to, że zwiedził wiele lat temu nasze miasto i cmentarze wojenne na terenie Bocheńszczyzny, bowiem jednym z jego tematów prac naukowych były działania niemieckiej 47. Dywizji Rezerwowej w bitwie pod Limanową-Łapanowem w 1914 roku. Podczas dyskusji okazało się, że obowiązująca powszechnie wykładnia przedstawiająca walki pod Limanową (i Jabłońcem) jako bitwę, która rozstrzygnęła korzystne dla Austro-Węgier zatrzymanie ofensywy rosyjskiej w grudniu 1914, jest nie do końca prawdziwa. Był to powód do powstania grupy badaczy, w skład której wchodzili m.in.: Tomasz Woźny, Krzysztof Śmigielski, Marcin Mikulski mających na celu napisanie pod redakcją naukową dr. hab. Jarosława Centka monografii operacji limanowsko-łapanowskiej z naciskiem na „bocheński odcinek frontu”. Przez ponad 5 lat podejmowano 4 próby napisania tej ważnej dla naszej historii książki. Niestety, zadanie to musiało mieć odpowiedni poziom naukowy, graficzny i wiązało się z koniecznością wydatkowania środków finansowych, których wszędzie na ten cel brakowało. A nie były to wielkie pieniądze… Ostatnia próba miała miejsce na przełomie 2022/2023 i wydawało się wtedy, że to musi się udać. Niestety, mimo zaangażowania się wielu osób dobrej woli, ostatecznie napisanie prawdziwej wersji walk w okresie I wojny światowej na terenie Bocheńszczyzny nie uzyskało finansowania… W dniu 1 października 2023 r. w Żegocinie podczas konferencji naukowej pt. Operacja limanowsko-łapanowska zorganizowanej przez Stowarzyszenie Historyczno-Eksploracyjne Zorganizowana Grupa Poszukiwawcza P.Panc Południe widzieliśmy się z prof. Jarosławem Centkiem zdalnie za pośrednictwem łączy internetowych, kiedy przedstawiał swój ulubiony temat „Działania niemieckiej 47. Dywizji Rezerwowej w bitwie pod Limanową-Łapanowem w 1914”. Podczas prelekcji widać było, że Jarek nie wygląda i nie czuje się najlepiej, ale nikt nie przypuszczał, że widzieliśmy się ostatni raz. W trakcie sesji potwierdził, że książka opisująca prawdziwą wersję zatrzymania rosyjskiej ofensywy w grudniu 1914 r. powinna zostać napisana i wydana. Potem jeszcze dzwoniłem do niego, ale już odebrała żona mówiąc, że Jarek jest w szpitalu na operacji…
Jako Bochnia spóźniliśmy się, czekając i nie pomagając nadarzającej się okazji napisania monografii, której echa byłyby słyszalne nawet poza krajem, a planowana konferencja naukowa połączona z promocją książki odbiłaby się szerokim echem w środowisku naukowym.
Jeżeli powstanie kiedyś prawdziwa historycznie monografia operacji limanowsko-łapanowskiej, to powinna być ona zadedykowana Jarkowi.
Bochniak
A wszystkim Państwu polecamy do obejrzenia ostatni, krótki film opublikowany na kanale profesora przez córkę już po jego śmierci – pożegnanie z widzami człowieka świadomego swojego rychłego odejścia. Niech to będzie dla nas lekcja, że Memento mori… nie jest jakimś smutnym, pustym, nadętym sloganem, ale sentencją determinującą naszą ziemską drogę.
