Wydanie specjalne „Wiadomości Bocheńskich”

 Przewodnik po Żydowskiej Trasie Pamięci  – Wydanie specjalne „Wiadomości Bocheńskich”

Ukazał się w sprzedaży nowy numer „Wiadomości Bocheńskich”. Jest to wydanie specjalne – przewodnik po Żydowskiej Trasie Pamięci w Bochni otwartej w dniu 7 września 2015 r. Trasa ta przygotowana została przez Burmistrza Bochni, Stowarzyszenie Bochniaków w Izraelu i Stowarzyszenie Bochniaków i Miłośników Ziemi Bocheńskiej.  W słowie wstępnym przedstawiamy szczegółowo 10-letnią historię powstawania tej Trasy po terenie dawnego getta, które w Bochni funkcjonowało w latach 1941-1943. W rysie historycznym  czytelnicy mogą poznać losy bocheńskich Żydów od II połowy XIV wieku, aż do likwidacji getta 4 września 1943 r. 

Jesteśmy przekonani, że czytelnicy z zainteresowaniem poznają blaski i cienie współżycia dwóch społeczności w okresie staropolskim i w latach autonomii galicyjskiej, a także w okresie międzywojennym, w którym rozwijało się życie religijne przemysł, handel, życie społeczne i żydowska działalność sportowa w mieście zamieszkałym w ¾ przez katolików. Dzisiaj synagog, domów modlitwy, żydowskich sklepów i domów nie ma, ale pozostały ślady po ich istnieniu. W jednym gimnazjum i liceum uczyli się młodzi bochnianie pochodzenia żydowskiego i polskiego, w wielu organizacjach społecznych działali zarówno Żydzi i Polacy. Możemy poznać przykłady patriotycznych postaw Żydów w latach formowania się w Bochni legionów czy ich udział w uroczystościach patriotycznych.  Historia zapisana w dokumentach archiwalnych mówi więcej niż przekaz ustny.  Wiele spraw, jak choćby budowa kościoła szkolnego w Bochni łączyła Żydów i Polaków, chociaż zdarzać się mogły także konflikty. W większości przypadków wspomnienia po latach w tamtych lat poprzedzających wybuch II wojny światowej są pozytywne. Fragmenty takich wspomnień znajdą czytelnicy w tym numerze.

Od chwili wybuchu II wojny światowej sytuacja Żydów w Bochni zaczęła się zdecydowanie pogarszać, poprzez ograniczenia wprowadzanie przez niemieckiego okupanta, poprzez zamknięcie ich w wydzielonej części miasta, a potem ich systematyczne mordowanie poprzez wywożenie do obozów zagłady i zabijanie na miejscu. Niemcy realizowali w ten sposób, także w Bochni ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej.

W przewodniku napisanym przez Stanisława Kobielę i Andrzeja Prus-Bugayskiego możemy bliżej poznać miejsca i okoliczności trzech największych akcji eksterminacyjnych i miejsca egzekucji. Dzięki starannej analizie topografii Bochni udało się rozpoznać wiele nieopisanych zdjęć, odnaleźć wiele takich miejsc i pokazać jak one dzisiaj wyglądają w Bochni. Tekst kończy się obszernymi przypisami, bibliografią i opisem fotografii zamieszczonych w tym wydaniu.

Ponadto zamieściliśmy kilka interesujących wspomnień, a więc Jerzego Suberlaka o nieszczęśliwym, niepełnosprawnym Hasklu, Marii Odyniec o młodej Żydówce Lotte Fraenkel, która w getcie udzielała lekcji języka angielskiego i wspomnienia Josefa Wienera, któremu Matka Boża, wyobrażona w figurce stojącej przy ul. Kolejowej w Bochni  uratowała życie (wyboru wspomnień J. Wienera  dokonała Ewelina Mroczek). Jest także ciekawy list Ewy Andrzejewskiej z Nowego Sącza w sprawie krawcowej w bocheńskiego getta Feigel Horovitz. Zapraszamy do lektury.

Stanisław Kobiela

Redaktor  Naczelny „Wiadomości Bocheńskich”